Khi các độc giả Việt Nam biết đến những tư tưởng tâm linh độc đáo của thế kỷ 20 của các tác giả được biết đến rộng rãi trên thế giới như Osho và Paulo Coelho, tất yếu, mọi mối quan tâm sẽ dẫn đến bậc thầy tâm linh RUMI (1207 – 1273), vị sufi nổi tiếng trong văn hóa Islam (hay còn gọi là Hồi giáo).
Những thuyết giảng tâm linh của Rumi được viết dưới dạng các bài thơ với thể thơ tự do hoặc thể Rubayyat (tương đương với Tứ tuyệt trong Đường Luật), truyền tải những chứng đắc của ông từ các câu chuyện, các sự việc và sự vật đời thường, hoặc phút giây thăng hoa trong thiền định. Là một thầy tu theo trường phái sufi, một trường phái thực hành phương pháp xoay vòng và hướng tới Thượng Đế như một toàn thể, Rumi vượt thoát khỏi đức tin hữu hạn của Islam mà chạm đến sự hòa hợp tôn giáo, mà trong đó ngay cả những tôn giáo mâu thuẫn nhau như Islam, Công giáo, Do Thái giáo…đều tìm thấy được những điểm chung.
Xa hơn thế, Rumi không đi theo con đường của những thầy tu thoát tục, mà hiện diện như một vị thầy tu sẵn sàng bước vào mọi vui khổ, đau buồn của thế gian, trải nghiệm và chuyển hóa. Chính tình yêu mãnh liệt với thế gian nhưng vẫn hướng thượng tới chiều sâu của cõi giới vô hình ở Rumi, từ thế kỷ 19 đến nay, khi các nhà nghiên cứu và nghệ sĩ phương Tây biết đến ông, họ đều ngỡ ngàng và bị chinh phục bởi tầm cỡ tư tưởng cũng như những hình ảnh thơ kỳ dị, siêu hình nhưng đầy lãng mạn của ông.
Trong số các bản dịch tiếng Anh phổ biến, Book Hunter chọn bản tiếng Anh của Coleman Barks, nhà thơ kiêm chuyên gia Văn học tại Đại học Georgia (Mĩ) – bản chuyển ngữ được yêu thích nhất trên thế giới, bởi ông truyền tải được sự đam mê và tình yêu trong thơ Rumi bằng những ngôn ngữ ngọt ngào và bay bổng.
Về Rumi
Rumi (1207-1273) là bậc thầy Sufi nổi tiếng nhất của thế giới Hồi giáo, với ảnh hưởng vượt khỏi biên giới quốc gia và chia rẽ sắc tộc tại khu vực Trung Đông. Ông được yêu thích không chỉ bởi những bậc thầy Sufi hay người Hồi giáo, mà còn chinh phục cả người Iran, người Tajik, người Thổ Nhĩ Kỳ, người Hy Lạp, người Pashtun, những người Hồi giáo Trung Á khác, cũng như những người Hồi giáo ở tiểu lục địa Ấn Độ. Thơ ông được dịch ra nhiều ngôn ngữ khác nhau và thật kỳ diệu, ông là nhà thơ được yêu thích nhất của Hoa Kỳ với các bản ghi âm đọc thơ Rumi lọt vào danh sách Top 20 Billboard. Các nhà làm phim Holywood cũng ấp ủ bộ phim về tiểu sử Rumi với kinh phí lớn mà Leonardo di Caprio thủ vai Rumi (hiện bộ phim bị cản trở bởi những xung đột về sắc tộc và tôn giáo).
Năm 2007, UNESCO đã tổ chức lễ kỷ niệm 800 năm ngày sinh của Rumi, một vĩ nhân đại diện cho sứ mệnh “kiến tạo hòa bình trong tâm trí”. UNESCO cũng ban hành một huy chương mang tên Rumi với hy vọng có thể khích lệ những người tham gia nghiên cứu và phổ biến tư tưởng Rumi. Năm 2007 đồng thời cũng được chọn là Năm Rumi.
>> Đọc thêm bài viết của báo Ngày Nay- Tạp chí điện tử của Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam: Thơ Rumi và lý tưởng hòa bình trên sa mạc chiến chinh (ngaynay.vn)
Về bản dịch tiếng Anh của Coleman Barks và bản dịch tiếng Việt của Book Hunter
Coleman Barks không biết tiếng Ả Rập nhưng ông lại là nhà thơ chuyển ngữ thơ Rumi thành công nhất, cho thấy thơ Rumi có sức mạnh vượt qua những rào cản ngôn ngữ. Barks dạy văn học tại Đại học Geogia trong suốt 30 năm, danh tiếng của ông lan rộng tại các quốc gia Trung Đông và trên khắp thế giới nói tiếng Anh. Nhờ các dịch phẩm của ông, Rumi và tinh thần Sufi lan tỏa toàn cầu. Bản dịch thơ của ông được ban nhạc rock Coldplay phổ nhạc trong Album “A Head Full of Dreams” rất thành công của họ với giải thương BBC Music Awards (cùng nhiều giải thưởng khác) và 2 lần nằm trong Top10 của Billboard 200.
>> Nghe video một số bài thơ Rumi: Thơ Rumi tuyển đọc – YouTube
Chi tiết dự án Dịch thơ Rumi
Giai đoạn 1: Tập thơ RUMI TINH TUYỆT
Từ phiên bản ban đầu bản dịch tiếng Anh “The Essential of Rumi” của Coleman Barks, Book Hunter tổ chức dịch “Rumi Tinh Tuyệt” như một lối dẫn trên con đường trưởng thành tinh thần, nỗ lực truyền tải tư tưởng và tính cách, hạn chế những lối sử dụng ngôn ngữ cầu kỳ làm mất đi sự phóng túng và tự do của Rumi. Những người dịch cũng không ngần ngại sử dụng ngôn từ mãnh liệt để truyền tải tình yêu thế gian đắm đuối ở ông.
Bản dịch Rumi Tinh Tuyệt do Lê Duy Nam & Lê Thúy Ái thực hiện, Hà Thủy Nguyên hiệu đính.
>> Tìm hiểu thêm: Rumi Tinh Tuyệt – Coleman Barks – Book Hunter Lyceum
Giai đoạn 2: Tập thơ RUMI – NHÀ HUYỀN MÔN & KẺ SAY
Phần mới bổ sung trong tập “The Essential of Rumi” của Coleman Barks được Hà Thủy Nguyên dịch. Đây là những bài thơ khó dịch với các biểu tượng mang tính siêu hình & ngôn ngữ cầu kỳ.
Bản dịch RUMI – NHÀ HUYỀN MÔN & KẺ SAY đã được xuất bản nhân dịp kỷ niệm 750 năm ngày mất của Rumi.
>> Tìm hiểu thêm: Rumi Nhà huyền môn và kẻ say – Coleman Barks – Book Hunter Lyceum
