Thường tôi không quan tâm đến những chuyện xôn xao, cãi cọ trên facebook, nhất là mấy chuyện lằng nhằng dính đến ba cái thứ được khoác mỹ tự “tinh thần dân tộc”, nhưng sự việc Dan – một thày giáo người Mỹ dạy tiếng Anh ở Hà Nội bị cả cộng đồng những người “yêu nước bằng bàn phím” xông vào chửi bới, hạ nhục, hè nhau đấu tố, đòi trục xuất, đòi giết…v…v… do lỡ dại trót đùa cợt trên facebook động chạm đến cố đại tướng Võ Nguyên Giáp. Tôi quan tâm bởi lẽ tôi rất thích các video của Dan trên Youtube, không chỉ vậy mà cả con gái tôi cũng học được nhiều từ video của Dan hơn chương trình học vớ vẩn trên trường. Do cách giật tít trên báo, đa phần mọi người (thường là những người yêu nước cực đoan) chỉ nhìn thấy sự việc “Dan xúc phạm ông Giáp”, nhưng nếu nhìn đầu đuôi toàn bộ câu chuyện sẽ thấy toàn bộ sự việc phức tạp hơn thế. Thôi thì tôi xin phép được dài dòng tường thuật lại ngắn gọn sự việc một cách có hệ thống rồi sẽ phân tích phức tạp hơn.
U23 Việt Nam vào chung kết ngay trên đất Trung Quốc, chiến thắng nhiều cường quốc bóng đá Châu Á, đó là niềm vui bất ngờ sau những chuỗi ngày u tối của các scandal, các vụ cá độ, các vụ án tham nhũng…v…v… Nhưng niềm vui ấy hơi… “thái quá”. Đáng lý ra, bão trong đêm bán kết là đủ rồi, đằng này bão đến nhiều ngày sau đó. Nhiều người bạn của mình không quan tâm đến bóng đá, khi tỏ thái độ kiểu: “Sao chúng mày cuồng thế?” trên facebook thì bị nhiều facebooker lao vào chửi, xỏ xiên, thậm chí unfriend. Lố bịch nhất là bài báo trên báo “Nhân dân” có tên gì mà “Vận nước đang lên”. Việc thắng một trận bóng đá chẳng thay đổi gì cho vận nước cả, giả sử Việt Nam thua trận chung kết thì vận nước xuống à? Vận của quốc gia mà dựa vào đội bóng đá chứ không phải vào các chính trị gia, các trí thức, các đại tướng, các đại gia…v…v… thì quốc gia ấy là cái thứ quốc gia gì? Một tờ báo cơ quan ngôn luận của Đảng còn có những cái thất thố như vậy thì chả trách báo chí Việt Nam xập xệ, còn cộng đồng mạng thì manh động. Không lạ! “Hòa vào bầu không khí” ấy, nhiều doanh nghiệp tận dụng sóng truyền thông để làm PR sản phẩm, bán tống bán tháo hàng tồn kho, và có một anh Tây dậy tiếng Anh khác (không phải Dan) nói rằng sẽ xăm hình lá cờ Việt Nam lên vú nếu Việt Nam thắng chung kết. Dan ngứa mắt với lối làm truyền thông này, troll một câu tiếng Anh đại loại ý là “Vãi cả chưởng! Khi Hoàng Xuân Vinh đạt huy chương vàng Olympic 2 năm trước, tao đã khuyên vào đầu cu tao theo kiểu PA viên bi giống đầu cụ Võ Nguyên Giáp”. Thế nhưng, bà con (chắc học tiếng Anh chẳng đến nơi đến chốn) suy luận thành Dan ví đầu cụ Giáp giống đầu cu, và cho rằng anh chàng xúc phạm anh hùng dân tộc.
Nếu Dan share câu nói này trên facebook cá nhân hay trong video giảng dạy thì đó thực sự là vấn đề xúc phạm, nhưng anh chàng này chỉ comment để troll như một sự đăng đối giữa “vú – cu”, “cờ tổ quốc – Võ Nguyên Giáp”. Kể đến đây, tôi lại thấy buồn cười, tại sao “vú” của đàn ông không bị coi là tục tĩu mà “cu” lại bị coi là tục tĩu. Nếu cả cái dân tộc này mà coi thường cái “cu” thế, coi nó là bẩn thỉu, tục tĩu, sao không cắt béng nó đi cho xong. Cần cái “cu” nhưng lại coi thường nó là sao? Dị!!! Thế là bức ảnh chụp phần comment của Dan bị lan truyền ầm ĩ trên mạng cùng với caption kiểu lái hướng truyền thông thành xúc phạm anh hùng dân tộc. Việc lan truyền bức ảnh này và buộc tội Dan nằm trong một chuỗi âm mưu khác không liên quan gì đến tinh thần dân tộc.
Chả là cách đây không lâu, Dan tung ra một video Youtube góp ý về lối phát âm, lối giao tiếp tiếng Anh sai thường thấy mà các giảng viên người Việt của nhiều trung tâm tiếng Anh thường mắc phải. Trong số các trung tâm tiếng Anh ấy, có trung tâm Elight, một trung tâm cũng gọi là kha khá lớn nhảy dựng lên đòi kiện cáo rồi phân bua, rồi khóc lóc. Hẳn là trung tâm tiếng Anh này cùng một số trung tâm khác được xuất hiện trong Youtube của Dan chịu thiệt hại không ít khi những lỗi sai ấy bị bới móc. Cá nhân tôi đánh giá khá cao việc Dan tranh cãi với các trung tâm ấy, bởi vì các trung tâm tiếng Anh ở Việt Nam trong một thời gian dài đã tạo ra những thói quen học tiếng Anh chộp giật, nhai lại thường thấy hiện nay. Khi Dan bị “lỡ mồm trót dại” do không hiểu các khác biệt trong truyền thống văn hóa Việt Nam, thì cộng đồng của các trung tâm kiểu này hùa vào share, chửi, buộc tội. Rồi tôi thấy đâu đó người ta tag nhau gọi đàn Dư luận viên (DLV) vào để chửi hội đồng. Rồi báo chí cũng hợp thức hóa cuộc buộc tội ấy bằng việc mấy ông luật sư, mấy bà nghiên cứu xã hội buộc tội Dan, kêu gọi tẩy chay Dan. Song song với đó, các nhà hoạt động dân chủ cũng lên tiếng bênh vực Dan vì cho rằng đó là quyền tự do ngôn luận của anh chàng. Thế là từ một trò troll đã trở thành vấn đề khác biệt văn hóa, thành xúc phạm dân tộc, thành nhân quyền. Khổ quá!
Qua vụ phức tạp này, tôi thấy có mấy vấn đề sau cần định nghĩa lại rõ ràng:
Thứ nhất, thế nào là “xúc phạm”. Như đã nói ở trên, việc Dan xâu khuyên có hình cụ Giáp vào cu có phải xúc phạm không? Nó là xúc phạm nếu chúng ta coi thường cái cu. Còn cái cu mà được thờ như tục thờ sinh thực khí thì thiêng chết đi được. Cái cu đại diện cho Thượng Đế đấy ạ! Và đối tượng mà Dan troll là anh Tây mượn mấy trò cổ vũ đám đông để bán khóa học chứ chả xúc phạm gì đến cá nhân hay dân tộc nào cả. Mặc dù vậy, Dan vẫn xin lỗi gia đình cụ Giáp (chẳng biết có đến tận nhà xin lỗi) hay không, nhưng mà chắc vẫn ấm ức nên vẫn phàn nàn về đám người “chủ nghĩa dân tộc cực đoan”. Cái này thì cần gì phải Dan, nhiều trí thức, nhiều bạn bè và bản thân tôi cũng phàn nàn suốt, troll suốt. Càng phàn nàn, càng troll thì đám đông càng cực đoan. Trách là trách bạn Dan này không chịu tìm hiểu về chính trị và văn hóa bản địa. Ngày xưa mấy ông Tây sang đây truyền đạo, nghiên cứu miệt mài văn hóa dân tộc Việt, thế mà vẫn còn bị bắn giết tơi bời, đâu có dễ.
Thứ hai, thế nào là “tinh thần dân tộc”, thế nào là “yêu nước”? Từ “dân tộc” ra có thể hiểu là “chủng loài dân”, ở đây không biết người ta muốn nhắc đến chủng loài nào? Khái niệm “người Việt” đến nay vẫn còn nhiều tranh cãi. Ở mảnh đất này, các tộc người di cư rồi hòa huyết, có tộc còn giữ thiết lập cũ của tộc có tộc thì hoàn toàn vong thân chẳng nhớ gì. Thường mấy bạn “vong thân” này lại hay bám víu vào “tinh thần dân tộc” và hay hô hào “tinh thần dân tộc”, thế mới kỳ! Tình trạng này không chỉ diễn ra ở Việt Nam mà ngay cả ở Trung Quốc cũng thế, các bạn đừng nghĩ rằng tất cả Trung Quốc đều là người Hán và đừng nghĩ rằng người Hán tức là người Hán. Còn về “yêu nước” thì càng lố bịch. Hóa ra chỉ cần đi cổ vũ bóng đá, chửi Tây, làm anh hùng bàn phím ca ngợi các danh nhân Việt Nam thì gọi là yêu nước. Tạo ra sản phẩm tốt, miệt mài lao động các kiểu để tạo ra giá trị tốt mà không biết cổ vũ bóng đá, không biết bảo vệ anh hùng dân tộc, không biết chửi thằng Tây nào nó troll người Việt, thì hẳn là không yêu nước.
Sau tất cả, Dan là người chịu thiệt, vì thiếu hiểu biết, nên sẽ bị mất việc, bị kì thị, cái được duy nhất là bài học ở các nước bị tâm lý thuộc địa. Những người muốn học tiếng Anh nghiêm túc cũng bị thiệt, vì mất đi một người hướng dẫn thông minh, thân thiện, có kiến thức tốt. Tôi và con gái tôi coi như mất một kênh Youtube giải trí có ích. Việt Nam cũng thiệt vì hóa ra chả khá lên được tí nào, vẫn dân tộc cực đoan, vẫn đám đông manh động, vẫn thiếu vị tha, và nếu vụ này bung bét trên báo chí nước ngoài thì chắc cũng chẳng tốt đẹp gì cho nhà cụ Giáp hay cho nền kinh tế đang định hướng du lịch của nước ta. Sau vụ này, chỉ đám trung tâm tiếng Anh kém cỏi là có lợi vì đã hất cẳng được một ông Tây suốt ngày soi mói, phê phán. À, còn cả đám đông yêu nước cực đoan nữa, nhân vụ này chắc bệnh dịch còn lan rộng. Cứ thế, chả mấy chốc lại quay lại cái thời đấu tố tưởng như đã xa. Thời Internet, tưởng rằng học được thêm kiến thức là sẽ hết cái bệnh dịch này, nhưng mà xem chừng sẽ còn lan xa nữa. Thôi, chúc Việt Nam may mắn, cứ vui niềm vui bóng bánh đi, bóng bánh xong rồi sẽ tỉnh mộng đối mặt với mớ bòng bong do sự kém cỏi, bất tài và tham lam cố hữu tạo ra.
Hà Thủy Nguyên
