Chương 2 của cuốn sách có tựa đề “Bí Giáo Do Thái Cổ Đại và Sự trỗi dậy của Kabbalah”, và bài này là phần đầu tiên của chương với tựa đề “Các luận thuyết bí truyền cổ đại”. Để đọc toàn bộ chùm bài Dẫn nhập Kabbalah, được dịch từ cuốn sách “Kabbalah – A very short introduction”, NXB Oxford University Press, 2006, xin mời theo dõi tại đây: Dẫn nhập Kabbalah Archives – Hà Thuỷ Nguyên (hathuynguyen.com)
Các trường phái khác nhau của Kabbalah, từ cuối thế kỷ 12 đến nay, chỉ là một trong số những biểu hiện – không nghi ngờ gì nữa, nổi bật và có ảnh hưởng nhất – của trường phái bí truyền và huyền môn nổi bật nhất trong văn hóa tín ngưỡng Do Thái. Tối thiểu có hai nhóm lớn các nhà tâm linh Do Thái đã thể hiện thái độ rất giống nhau đối với những người theo Kabbalah, mặc dù họ không biết gì về Kabbalah cũng như các khái niệm và thế giới quan cụ thể.
Sự khởi đầu của chủ nghĩa bí truyền Do Thái có thể được tìm thấy trong một tuyên bố Talmud, trong Mishnah (Hagiga 2: 1), có lẽ bắt nguồn từ thế kỷ thứ nhất CN. Văn bản tuyên bố rằng không được phép giải thích hai phần trong thánh thư trước công chúng, và cảnh báo về sự nguy hiểm khi nghiên cứu chúng ngay cả trong những nhóm nhỏ.
Phần đầu tiên là các chương của Sách Sáng thế, mô tả sự sáng tạo của vũ trụ, được gọi trong Talmud ma’aseh bereshit (tác phẩm về nguồn gốc). Phần thứ hai là chương đầu tiên của Sách Ezekiel, được gọi là ma’aseh merkavah (tác phẩm về cỗ xe), mô tả về khải tượng của Ezekiel về cỗ xe thiên thể trong Ezekiel 1 và 10. Vì vậy, các chương và chủ đề này được tách ra khỏi nội dung của sự giải thích và suy đoán truyền thống của người Do Thái, và được đưa vào một lĩnh vực riêng biệt, được coi là nguy hiểm về mặt tinh thần – và đôi khi thậm chí cả về thể chất.
Các nhà hiền triết Talmud thảo luận chi tiết về điều cấm này và đưa ra ví dụ về các vấn đề cũng như sự nguy hiểm của những kinh sách này, thường sử dụng ngôn ngữ mập mờ, hư huyễn. Một trong những câu chuyện ngụ ngôn nổi tiếng nhất gắn liền với lệnh cấm này là câu chuyện về bốn nhà hiền triết bước vào khu vườn hoàng gia. (Từ “pardes” có nguồn gốc từ tiếng Ba Tư, và dạng Hy Lạp của nó được các ngôn ngữ châu Âu nhận định là “Thiên đường”.) Trong số bốn nhân vật Talmud nổi tiếng này, một nhân vật đã chết do trải nghiệm này, nhân vật thứ hai đã mất trí, nhân vật thứ ba trở thành kẻ dị giáo, và chỉ có một người—Rabbi Akibah ben Joseph—“đi vào bình yên và rời đi bình yên.” Văn bản không giải thích “lối vào ân xá” thực sự có ý nghĩa gì, nhưng nó được hiểu là đại diện cho một trải nghiệm tôn giáo sâu sắc về việc bước vào cõi thiêng liêng và gợi ý một cuộc gặp gỡ nào đó với Thượng Đế.
Có rất nhiều thảo luận về những chủ đề này trong kinh văn rabbi vào cuối thời cổ đại, và ba thuật ngữ — ma’aseh bereshit, ma’aseh merkavah, và pardes—trở thành trung tâm trong ngôn ngữ của các nhà bí truyền, nhà tâm linh và nhà huyền môn Do Thái trong hai thiên niên kỷ tiếp theo. .
Các luận thuyết bí truyền cổ đại
Một thư viện nhỏ gồm khoảng hai chục luận thuyết đến với chúng ta từ các tác phẩm bí truyền của người Do Thái vào cuối thời cổ đại đề cập đến hai chủ đề này, bí mật của sự sáng tạo và bí mật của cõi thiêng liêng, merkavah. Nó được gọi là kinh văn “Hekhalot [cung điện hoặc điện thờ thiên giới] và Merkavah”, bởi vì một số luận thuyết có những thuật ngữ này trong tiêu đề của mình. Kinh văn này đề cập đến bốn chủ đề chính: thứ nhất là vũ trụ học và nguồn gốc vũ trụ, những mô tả chi tiết về quá trình sáng tạo và cách thức Chúa điều khiển vũ trụ (bao gồm cấu trúc của thiên đường và địa ngục, và một số cuộc thảo luận về thiên văn học). Tác phẩm chi tiết nhất trong nhóm này là Seder Rabba de-Bereshit (Mô tả mở rộng Sáng thế ký). Chủ đề chính thứ hai trong thư viện nhỏ này là phép thuật.
Những luận thuyết này bao gồm thư mục Do Thái cổ đại phức tạp nhất về các công thức ma thuật—Harba de-Moshe (Thanh kiếm của Moses), một danh sách hàng trăm câu thần chú và thủ tục ma thuật, đề cập đến nhiều chủ đề từ các phương thuốc chữa bệnh, tình dược đến đi bộ trên mặt nước. Phép thuật là một chủ đề nổi bật trong một số luận thuyết khác trong hệ thống kinh văn này, đặc biệt là trong Sefer ha-Razim (Cuốn sách Huyền bí). Chủ đề chính thứ ba là giải thích mô tả về cỗ xe trong Ezekiel và các phần Kinh thánh khác mô tả nơi ở của Chúa. Vì vậy, chẳng hạn, trong Reuyot Yehezkel (Những hình ảnh của Ezekiel), Ezekiel được mô tả là đã hình dung ra bảy cỗ xe phản chiếu trên mặt nước sông Kvar. Những văn bản này bao gồm các danh sách chi tiết về thiên thần, đặt tên cho các thiên thần và vai trò của họ, cũng như trình bày về các tên gọi bí mật của Thiên Chúa và các tổng lãnh thiên thần.
Chủ đề thứ tư – chỉ được tìm thấy trong khoảng năm luận thuyết trong số này— khác biệt đáng kể so với những chủ đề khác: nó mô tả phương cách mà qua đó một người có thể thăng lên các cõi thiêng liêng và đạt đến cấp độ cao nhất, và thậm chí “đối mặt với Thượng Đế trong vinh quang của Ngài.” Một cách nghịch lý, quá trình thăng thiên này được gọi trong các văn bản ấy là “kế thừa cỗ xe,” và những nhà hiền triết thực hiện điều đó được gọi là yordey ha-merkavah (những người kế thừa cỗ xe ngựa). Thực hành này trong các văn bản được cho là của hai nhà hiền triết vĩ đại của thời kỳ Talmud đầu tiên, Rabbi Akibah và Rabbi Ishmael. Không giống như hệ thống kinh văn Talmudic-midrashic rộng lớn và hầu hết các luận thuyết Hekhalot và Merkavah, những văn bản này không dựa vào việc giải thích các câu Kinh Thánh (midrash), mà liên quan đến những trải nghiệm tâm linh cá nhân, trực nhận. Yêu cầu về tính xác thực không dựa vào “lời dẫn,” như thường lệ trong hầu hết các tài liệu hậu Kinh Thánh bằng tiếng Do Thái, mà dựa trên thực chứng cá nhân – “Tôi đã thấy”, “Tôi đã nghe”, “Tôi đã hình dung”. Họ sử dụng khái niệm không tìm thấy ở bất kỳ nơi nào khác, chẳng hạn như khái niệm “hekhalot” ở số nhiều, để chỉ bảy cung điện hoặc ngôi đền được định vị, cái này ở trên cái kia và cái kia ở bên trong cái kia trên tầng trời thứ bảy, tầng trời cao nhất. Các nhà hiền triết đã vượt qua nhiều nguy hiểm trên con đường thăng thiên phức tạp sẽ cùng với các thiên thần tham gia các nghi lễ thiên giới ngợi ca Thượng Đế. Không giống như bất kỳ văn bản cổ xưa nào khác, những luận thuyết này chứa đựng rất nhiều bài thánh ca tụng ca Thượng Đế, một số bài được tụng bởi các thiên thần và những bài khác do chính yordey ha-merkavah đọc. Có nhiều định nghĩa khác nhau về chủ nghĩa thần bí; tôi không chắc có vị nào điển hình cho chủ nghĩa huyền bí mà không kế thừa cỗ xe ngựa hay không.
Một trong những luận thuyết này, có lẽ có liên quan đến nhóm yordey ha-merkavah mà không sử dụng khái niệm này, đã có ảnh hưởng đặc biệt đến lịch sử chủ nghĩa bí truyền và thần bí của người Do Thái. Nó được gọi là Shiur Komah (Đo Độ Cao). Tác phẩm ngắn này, được cho là của Rabbi Akibah và Rabbi Ishmael, dường như là một mô tả mang tính nhân cách hóa mạnh mẽ về Thượng Đế. Nó không liên quan đến một trải nghiệm thiêng liêng; cốt lõi của nó là danh sách các chi, râu, trán, mắt và tròng mắt của Thượng Đế (chủ yếu bắt nguồn từ mô tả về người tình trong Diễm ca 5:10–16), mỗi chi tiết được chỉ định bởi một loạt các chi tiết mơ hồ, kỳ lạ, những cái tên không thể phát âm được và mỗi cái được đo bằng dặm, bàn chân và ngón tay. Tác giả xác định các phép đo mà ông sử dụng, và thước đo cơ bản là chiều dài của toàn bộ vũ trụ (dựa trên Ê-sai 40:12); mỗi chi thần thánh dài hơn hàng nghìn tỷ lần so với phép đo cơ bản này. Có thể văn bản nhân cách hóa này thực sự là một cuộc bút chiến chống lại những quan điểm cấp tiến hơn bắt nguồn từ những mô tả đơn giản của con người về Thiên Chúa trong Sách Diễm ca. Dù vậy, đối với truyền thống bí truyền của người Do Thái, Shiur Komah đã xác định hình ảnh tiêu chuẩn của Chúa cho thiên niên kỷ rưỡi tiếp theo. Tác động của nó là rất lớn, và hệ thống kabbalah gồm các thuộc tính thần thánh, sefirot, được mô tả bằng thuật ngữ của Shiur Komah.
Hà Thủy Nguyên dịch
(Còn tiếp)
Theo dõi Dự án dịch Dẫn nhập Kabbalah: Dẫn nhập Kabbalah Archives – Hà Thuỷ Nguyên (hathuynguyen.com)
