Không nhiều người viết về tình bạn, bài viết của Hamvas Bela nhận định như vậy, và điều đó không sai. Tình bạn đúng như ông nói: một mối quan hệ đủ sức tiết chế mọi đam mê và ác quỷ. Ác quỷ, rủi thay, lại bảo trợ cho nghệ thuật, và bởi thế, khó có thể có được những tác phẩm hay về tình bạn. Điều này không có nghĩa tình bạn là một cái gì đó mơ hồ, và càng không phải chỉ là một mối quan hệ đơn thuần. Nếu tình yêu là con đường của sự hòa hợp từ thể xác đến tinh thần, thì tình bạn là sự kết nối giữa tâm hồn với tâm hồn.
Trong chiêm tinh học, vị trí của Tình Bạn được quản trị bởi Chòm Bảo Bình và Thiên Vương tinh (Uranus). Chòm Bảo Bình có tượng là “Thần mang nước”, và hình tượng này xuất hiện trong cả truyền thuyết của Ai Cập, Hy Lạp và Babylon. Về sự tích của Chòm Bảo Bình có nhiều thuyết, có thuyết cho rằng đó là chàng Gynamede, anh chàng có vẻ đẹp toàn mỹ được Zeus đưa lên Olympia để rót rượu cho các vị thần; có thuyết cho rằng đó là Deucallion – người đàn ông duy nhất còn sống sau Đại Hồng Thủy và đã tạo ra loài người ngày nay. Nhưng dù thế nào, chòm Bảo Bình là tượng trưng cho nguồn cảm hứng, cội nguồn của ý tưởng và sự đột phá. Hành tinh Uranus có truyền thuyết gắn với vị Titan đầu tiên của vũ trụ. Uranus đại diện cho sự khai sinh, khởi thủy. Dường như có một sợi dây liên hệ nào đó giữa Tình Bạn và dòng chảy của ý tưởng.
Câu chuyện về tình bạn Bá Nha – Tử Kỳ đến giờ vẫn không khỏi làm động tâm người được nghe kể. Bĩu môi dè bỉu rằng đó là chuyện không tưởng, hoặc đồng cảm về sự sâu sắc, còn tùy vào việc người đó có tương thích về mặt ý tưởng hay không, nhưng không thể làm ngơ trước câu chuyện này. Bá Nha là nhạc sĩ nổi tiếng thời Đông Chu, ông có tiếng đàn làm xao động lòng người. Một lần, trong chuyến du ngoạn, ông gảy một khúc nhạc, chàng thư sinh nghèo Chung Tử Kỳ lắng nghe say đắm. Khi khúc nhạc tấu xong, Chung Tử Kỳ thốt lên rằng như thấy khung cảnh “cao sơn lưu thủy” trong bản nhạc. Vào thời khắc ấy, ông biết rằng mình đã gặp được tri kỷ. Nhưng một thời gian sau, Chung Tử Kỳ vì cảnh sống nghèo khổ nên qua đời sớm, Bá Nha đập vỡ cây đàn của mình và than rằng: “Tử Kỳ chết rồi, ta còn gẩy đàn cho ai nghe nữa”. Âm nhạc vốn vô ngôn, nếu không phải có sẵn dòng ý tưởng tuôn chảy trong thanh âm của Bá Nha và kích hoạt phần ý tưởng của Tử Kỳ thì làm sao có thể có mối quan hệ tri âm tri kỷ như vậy.
Rồi đến quan hệ của Nieztches và Wagner. Hai người này là bạn thân của nhau rồi quay sang hận nhau. Nhưng dù hận nhau, người ta vẫn thấy sự tương đồng trong “Zarathustra đã nói như thế” và thiên trường ca Opera “Der ring des Nibenlungen” – ý tưởng của những kẻ vô chính phủ, những kẻ siêu việt lên trên mực thước tầm thường của con người, của những kẻ tiếc nhớ bản chất Titan của mình. Và khi chạm tới phần Titan ấy, họ rời xa con người hàng ngày đi lại của họ, sống trọn vẹn trong thế giới của Uranus, của ý tưởng khởi nguyên.
Càng ngày càng ít tình bạn đẹp đẽ. Nếu không chìm đắm trong dục vọng thì con người cũng bị che mờ bởi mối quan hệ mang tính con buôn – mối quan hệ trao đi đổi lại. Sai lầm hơn, con người đã nhầm lẫn mối quan hệ trao đổi ấy với tình bạn cao quý, gắn tình bạn với thứ tình cảm đám đông mờ nhạt. Và điều đó khiến chúng ta bị phân mảnh, bị lạc lõng. Có thể đôi lúc, trên đường đời, chúng ta gặp đâu đó những người bạn thúc đẩy chúng ta chạm tới dòng chảy ý tưởng, nhưng rồi chúng ta lại bị lôi đi bởi vô vàn mê hoặc của thời đại Thông tin. Dòng chảy không thể liền mạch, việc xuất hiện tình bạn chỉ như con đom đóm trong đêm đông rét mướt mà thôi.
“Ý tưởng luôn luôn bất tử, nếu ta có thể khiến chúng tái sinh” (Stanislaw Jerzy Lec). Khi ý tưởng tái sinh không đúng thời điểm, ta không thể gặp được một người có chung dòng chảy, chung một độ mãnh liệt… thì ta sẽ dễ có cảm giác mình đã “đầu thai nhầm thế kỷ”, rằng những người bạn của ta vẫn còn đang tồn tại ở một thế giới nào khác, Cũng đừng buồn, một lúc nào đó trong vòng luân hồi vô tận của vũ trụ, ta sẽ trở về với dòng chảy nguyên thủy và tinh khiết, còn nhiệm vụ của ta trong thế giới thực tại này chỉ đơn giản là một cái lạch nhỏ để ý tưởng không gián đoạn, để một ai đó ở thế hệ sau biết rằng họ không cô đơn trong vũ trụ, và để khẳng định một điều Tình Bạn có thể không tồn tại ở thế giới vật lý nhưng vẫn luôn tồn tại ở thể trí của nhân loại.
Trích wordpress Hà Thủy Nguyên ngày 4 tháng 6 năm 2013
